اثر کیسی وست رابرتسون
مترجم: پریسا جهانشاهی
منبع نسخه ی انگلیسی: Future Reflections
منبع نسخه ی ترجمه شده: محله ی نابینایان
یادداشت سردبیر: کیسی وست رابرتسون
اختلالات حسی منحصر به نابینایی و کم‌بینایی نیست. این اختلالات در بسیاری از کودکان ، از جمله کودکانی که کاملاً بینا هستند، رخ می‌دهد. برخی از کودکان دارای اختلالات حسی, از حس لامسه که آن را قوی و آزار‌دهنده می‌یابند پرهیز می‌کنند. از سوی دیگر ، گروهی از کودکان ناگزیرند در جستجوی حس لامسه ی اضافی باشند. این کودکان با اجتناب از تحریکات حسی یا با جستجوی این تحریکات، خود را آرام کرده یا قادر به تمرکز می‌سازند. کودکانی که بیش از حد به تحریک واکنش نشان می‌دهند به راحتی می‌توانند در اثر بمباران اطلاعات از لحاظ حسی به شدت درگیر شوند.
هنگامی که کودکان به لمس کردن بیش از حد حساس باشند، گاهی اوقات این شرایط به عنوان حساسیت لمسی شناخته می‌شود؛ همچنین کودک ممکن است نسبت به صدا بسیار حساس باشد یا در برابر شنوایی حالت تدافعی داشته باشد. این برای والدین و معلمان مهم است که محیطی به منظور کمک به این کودکان ایجاد کنند تا آنها قادر باشند از نظر حسی به ثبات و آگاهی های لازم برسند و بتوانند به طور موثر مطالب مورد نیاز خود را بیاموزند.
هنگامی که ما می‌کوشیم کودکان را در سنین پایین با خط بریل آشنا کنیم، اغلب می‌شنویم که متخصصان می‌گویند، “او بسیار حالت دفاعی داشته و در این زمان به هیچ وجه نمی‌تواند خط بریل را لمس کند! ما نیاز داریم که یکی دو سال یا بیشتر از آن صبر کنیم.”
این صحیح است که بسیاری از کودکان نابینا, (هرچند مطمئنا این در مورد تمامی آنها صادق نیست) در زمان شروع آموزش خط بریل در حالت دفاعی هستند. آنها از لمس کردن نقاط بریل احساس ناراحتی می کنند و برای کسب زودهنگام مهارتهای خواندن مشکل دارند. با این همه، این دلیلی برای تأخیر در آموزش بریل نیست! بلکه دلیلی برای کمک به کودک در جهت پذیرش انواع مختلف تحریکات لمسی است.
کودکان تحریکات لمسی را به دو طریق درک می‌کنند؛ این تحریکات قادرند آنها را تسکین داده و آرام کنند یا اینکه آنها را به حالت دفاع یا حساسیت برسانند. غالباً فعالیتهایی که کودکان را به لمس مداوم و پیوسته وادار سازند, به تسکین و آرامش کودک کمک می‌کند؛ در حالی که لمس سبک و سریع در افزایش میزان هوشیاری کودک موثر است.
برخی کودکان در برابر کثیف شدن دست ها یا لمس مواد با بافت های خاص ،مانند آنهایی که مرطوب ، رقیق یا لغزنده هستند مقاومت می‌کنند. هدف والدین یا معلم معرفی تدریجی و تماس کودک با ساختار متفاوت مواد گوناگون, و هر بار طولانیتر از پیش است. برای مثال, اگر کودک مواد نرم و لزج را دوست ندارد, معلم می‌تواند برای مدتی کوتاه, مثلا یک ثانیه موادی مانند گل را به کودک معرفی کند. احتمالاً کودک تمایلی به لمس آن نخواهد داشت.
تماس بعدی کودک با این مواد می‌تواند به مدت دو یا سه ثانیه ادامه یابد. با هر تماس این مدت می‌تواند کمی طولانیتر شود. معلم همچنین می تواند شیءی که دانش آموز دوست دارد با آن بازی کند را انتخاب کرده و نقطه ی کوچکی از آن را به ماده ی نرم مانند گل بیالاید. کودک می‌تواند به تدریج ماده ی لزج را در جریان بازی با آن شیء لمس کند.
من پی برده‌ام که کودکان اغلب مواد نرم و شکلپذیر یا اشیا زبر و خشن را ترجیح می‌دهند. به طور معمول هیچ تلاقی ای بین این دو وجود ندارد. اگر کودکی مواد سخت را دوست داشته باشد, شما می‌توانید کار با وی را با یک ظرف پر از رشته فرنگی ماکارونی سخت شروع کرده و به وی اجازه دهید در ته ظرف به دنبال یک اسباب بازی بگردد. در مرحله ی بعد, کودک باید اسباب بازی را در ظرف برنج خام پیدا کند. هر ظرف را با ماده ی نرم‌تر پر کنید تا سر انجام کودک قادر باشد به دنبال یک اسباب بازی در ظرفی پر از توپ های پنبه ای یا ظرفی مملو از پر بگردد. اینها فعالیتهایی عالی برای کار با کودک در خانه، علاوه بر درسهای مدرسه یا جلسات کاردرمانی هستند
راه دیگر برای کمک به کودکان در مقابله با حساسیت لامسه، این است که آنها را واداریم در حالی که بر روی یک تاب می‌چرخند و تاب می‌خورند انواع بافتهای گوناگون را لمس کنند. برای مثال, از کودک بخواهید که در هنگام نوسان، صفحه ای از بریل را لمس کند یا انواع مختلف پارچه را احساس کند. نوسان و تاب خوردن به تسکین کانالهای حسی کودک زمانی که در حال جستجو و لمس بافت جدیدی است کمک می‌کند. فشار و ماساژ عمیق دستها و بازوهای کودک قبل و بعد از لمس یک بافت جدید هم می‌تواند به کاهش میزان حساسیت لامسه ی کودک کمک کند. داشتن یک پتوی سنگین بر روی زانو به هنگام خواندن بریل یا لمس یک ماده جدید نیز می‌تواند حساسیت لامسه را کاهش دهد.
همچنین دریافته‌ام که دانش‌آموزان دارای حساسیت لامسه می‌توانند از فعالیتهای سنگین و کار زیاد در جهت رسیدن به آرامش سیستم عصبی بهره‌مند گردند. پیش از آشنایی با یک بافت جدید سعی کنید یک بازی سریع مثل مسابقه ی طناب کشی یا زور‌آزمایی را انجام دهید. می‌توانید کودک را وادارید در حالی که کیف یا کتابی سنگین را حمل می‌کند به دور اتاق راه برود. کیف باید فقط به اندازه ای وزن داشته باشد که کودک حس کند که خالی نیست.
من کشف کرده‌ام که استفاده از قلمها و اسباب بازیهای لرزشی نیز به بعضی از کودکان کمک می‌کند. شما می‌توانید یک بازی سریع گرفتن و دست به دست کردن (مثلا چیزی شبیه به دست رشته) را با استفاده از کیسه‌هایی پر از دانه‌هایی از قبیل لوبیا یا کیسه‌های ماسه‌ای که اغلب در کلاس تربیت بدنی یافت می‌شوند انجام دهید. به زمین زدن توپ مانند ورزش هندبال یا انجام حرکاتی شبیه ژیمناستیک بر روی میزهای پارچه‌ای یا تورهای آکروبات یا تختهای ژیمناستیک و فعالیتهایی از این قبیل در داخل منزل یا کلاس اغلب در آرامش و تسکین سیستم عصبی کودک پیش از خواندن بریل یا آشنایی با یک ماده و بافت جدید موثر است.
هر کودک با دیگری متفاوت است, و شما به عنوان والدین یا معلم نیاز دارید که دریابید کدام روش ها بهترین نتیجه را در بر دارد. هدف، گسترش دنیای کودک در جهت گشودن راه های جدید برای کشف و یادگیری وی است. خلاق باشید, حلقه ی بعدی زنجیره را به سوی هدفتان دنبال کنید و در طول راه لذت ببرید.