نویسنده: رقیه شفیعی
منبع: بیست و سومین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
بار دیگر مفتخریم تا باهم پای صحبت های کسانی بنشینیم که برای نابینایان قدمی ثمربخش برداشته اند و امید دارند تا کار ارزشمند شان مورد توجه جامعۀ هدف قرار گیرد.
در ماهی که به نام «کتاب و کتاب خوانی و کتابدار» معرفی شده است، ابتدا پرستو ولدخان راجع به پیشینۀ تهیۀ کتاب کودک برای افراد با آسیب بینایی توضیح می دهد و سپس میزبان گروه جیکو می شویم تا اول اعضای گروه را بشناسیم و از توانایی هایشان برایمان بگویند. مسعود طاهریان مشاور آموزش و پرورش و کارشناس کتاب گروه جیکو است که مفصل در پادکست، خودش را برای شنوندگان معرفی می کند. غزل فتح الهی تصویرگری گروه جیکو را بر عهده دارد. او بیش از ده سال است که تصویرگر کتاب کودک و نوجوان است. میلاد خالص فارغ التحصیل زبان و ادبیات فارسی است و آهنگ سازی کتاب گروه جیکو را بر عهده گرفته است. بنفشه کلانتری ادبیات فارسی خوانده و صداپیشه است و گویندگی کتاب گروه جیکو فعالیت اصلی او در گروه است. احسان مهرجو دانش آموختۀ فیزیک و مدرس نجوم و گویندۀ رادیو و سردبیری برنامه های تلویزیونی را بر عهده داشته است و کار نهایی کتاب های گروه جیکو، یعنی تدوین حاصل زحمات اوست.
طاهریان توضیح می دهد: با توجه به خلأ موجود در کتاب کودک نابینا و کم بینا که دسترسی کمتری برای آنها وجود دارد، مسائلی مانند مصور بودن کتاب کودک که سبب می شود این کتاب ها برای کودکان با آسیب بینایی خوانده نشود یا کتاب هایی هم که چنین ویژگی ای نداشته باشند، به صورت قصه خوانی برای افراد با آسیب بینایی خوانده شود یا کتاب صوتی حاصل مهارت گوینده ای است که آن را می خواند. این امور دلایلی هستند تا با محتواهای بی کیفیت مواجه باشیم. از سوی دیگر کتاب های منتخب برای افراد با آسیب بینایی اغلب کتاب هایی هستند که تصویر در آنها کمتر حضور دارد؛ به گونه ای که به راحتی می شود از آن چشم پوشی کرد.
راه دیگر تهیۀ محتواهایی است که صرفاً برای افراد با آسیب بینایی آماده می شوند. هیچ کدام از اینها کتاب های مصوری نیستند که افراد عادی هم سن و سال افراد نابینا و کم بینا مورد مطالعه قرار می دهند. در چنین وضعیتی کودکان نابینا و کم بینا کتاب های کمتری برای خواندن و مطالعه دارند. این شرایط سبب شد تا ایدۀ بنفشه کلانتری، عضو شورای کتاب کودک، برای تهیۀ کتاب هایی که در آنها کتاب های تصویری هم برای افراد نابینا و کم بینا، توضیح دار شود، گامی جدید در تهیۀ کتاب کودک برای افراد با آسیب بینایی باشد. ویژگی هایی که قرار شد برای این کتاب ها در نظر گرفته شود عبارت بود از: استفاده از فنون صدا پیشگی، توضیح تصویر، ساخت موسیقی برای فضاسازی و درنهایت افکت گذاری.
در ادامۀ این گفتگو بنفشه کلانتری داستانِ صدا پیشه شدن خود و روخوانی کتاب برای نابینایان در مرکز نابینایان دانشگاه تهران را توضیح می دهد و از گذراندن کلاس های دوبله و تئاتر می گوید.
غزل فتح الهی راجع به اضافه شدنش به گروه جیکو سخن می گوید و نوع و معیار انتخاب کتاب ها را ذکر می کند و انواع کتاب ها از نظر تصویر را می شناساند. همچنین به بیان اهمیت کتاب های انتخابی و ویژگی های آنها می پردازد.
میلاد خالص دربارۀ موسیقی برای افراد با نیاز های ویژه می گوید: سال 97 با کتابی به نام موسیقی درمانی آشنا شدم که در آن موزیک تراپی یا موسیقی درمانی رشته ای دانشگاهی معرفی شده که از دهۀ شصت میلادی در آمریکا بنیان گذاری شده است. این دانش کمک می کند که چگونه باید برای معلولان آهنگ سازی کرد که این آهنگ ها هم متناسب با شنوایی و ادراکشان باشد و هم باعث رشد و پیشرفت شود، مثلاً ردیف ها برای گروه هایی با آسیب بینایی باید طوری انتخاب شوند که به حرکت آنها بینجامد یا از صداهای ریز استفاده نشود.
احسان مهرجو از دعوت شدنش برای تدوین کتاب های جیکو و تجربه های گذشته همکاری خود با گروه دانش آموزی کودک مجلۀ «رشد» می گوید که تهیۀ فایل های صوتی شعر و داستان را انجام داده است. او می افزاید علاقۀ خودش و حضور دو نفر از اعضای خانواده و دغدغه های آنان برای خواندن کتاب و آشنایی او با این مسئله، از دلایل پذیرش کار گروه جیکو بوده است. مهرجو از شنوایی دقیق نابینایان می گوید و تعریف می کند که در طرح مقدماتی کارش از صدای پرندگان روزگاهی، در جایی که شب بوده، استفاده کرده است و دوستان نابینا این موضوع را به او یادآوری کرده اند؛ تذکری به جا که شاید افراد بینا کمتر به آن توجه کنند!
هرکدام از اعضای گروه جیکو کار حرفه ای را که لازمۀ تهیۀ کتاب کودک مناسب با آسیب بینایی است، تشریح می کنند و از فنونی صحبت می کنند که خود در این راستا به کار می گیرند.
میلاد خالص آهنگ هایی را که برای کتاب های جیکو استفاده کرده، در اختیار نواک قرار داده است. خوانندگان عزیز می توانند با گوش دادن به پادکست، بخشی از این آهنگ ها را بشنوند.
درنهایت طاهریان از شورای کتاب کودک و ناشرانی که کتاب هایشان را رایگان برای ضبط در اختیار آنها قرار داده اند تشکر کرد. او امیدوار بود که دیگر ناشران کتاب کودک و کسانی که می توانند به منظور توسعۀ افزایش منابع مطالعاتی برای کودکان نابینا و کم بینا گامی بردارند، به آنها در این مسیر نو کمک کنند تا کودکان با آسیب بینایی هم دغدغۀ خواندن کتاب را نداشته باشند. او افزود کتاب های تهیه شده در گروه جیکو در فیدیبو بارگذاری شده و به صورت رایگان در اختیار علاقه مندان به کتاب های صوتی توضیح دار برای کودکان قابل دسترس است.