علیرضا تابش
موزه ها زبان گویا، رسا و راویان میراث فرهنگی هستند، زبانی برای همه آدمیان. به همین دلیل است که افراد توانخواه و دارای معلولیت هم می توانند با این اماکن پر رمز و راز و اشیای موزه ای و آثار هنری و تاریخی، ارتباط برقرار کنند و در جستجوی اتوپیای خود باشند.
اگر به این قائل باشیم که موزه ها و اماکن و محوطه های تاریخی، بستری هستند که بر ذهن و دل مخاطب تأثیری شگرف می گذارند، باید به نقش موزه ها در هویت بخشی جوامع و افکار عمومی، بیش از پیش اهمیت دهیم. موزه ها زبان گویا، رسا و راویان میراث فرهنگی هستند، زبانی برای همه آدمیان. به همین دلیل است که افراد توانخواه و دارای معلولیت هم می توانند با این اماکن پر رمز و راز و اشیای موزه ای و آثار هنری و تاریخی، ارتباط برقرار کنند و در جستجوی اتوپیای خود باشند.
بر اساس آخرین آمار سازمان بهزیستی کشور، ۲۲۳ هزار و ۲۰۹ شهروند ایرانی دارای آسیب بینایی تحت پوشش این سازمان قرار دارند که این تعداد حدود ۱۴ درصد کل معلولان کشور را شامل میشوند. بر همین اساس، با احتساب افراد کم بینا، این رقم به ۸۵۰ هزار نفر می رسد که به درجات مختلفی اختلال بینایی دارند. و این، یعنی یک جامعه هدف مخاطب متمرکز و بالقوه که نیازمند خدمات و محتوای فرهنگی هنری مطلوب هستند. یکی از وظایف تشکل های مردم نهاد، خدمت رسانی به این قشر از جامعه است و نهادهایی چون «انجمن نابینایان ایران» و شرکت دانش بنیان «پکتوس» امکان متفاوتی را تحت عنوان «سامانه موزه ها برای نابینایان» عرضه کردند، این سامانه در مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران رسما آغاز به کار کرد و ارتباط مخاطبان خاموش ایرانی را با این مجموعه فرهنگی تاریخی پیوند داد، روز ۲۳ مهر ماه مصادف با ۱۵ اکتبر به نام «روز ایمنی عصای سفید» شناخته می شود و به همین مناسبت افتخار داشتم در جمع اعضای انجمن نابینایان، مدیر و همکاران شرکت پکتوس و مدیر و همکاران مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، در آیین آغاز به کار این سامانه شرکت کنم.
مخاطب نابینا اطلاعات مربوط به مجموعه نیاوران و بخش های مختلف آن را به صورت صوتی و بریل دریافت می کند، سپس با کمک راهنمای موزه به بازدید قسمت های مختلف می رود و تمامی موزه ها و ساختمان های مجموعه، برای او توصیف می شود. همین طور عکس یک اثر هم با پرینت دو بعدی برجسته، عرضه شد، برای تولید تصاویر برجسته ابتدا تصویر مکان یا شی مورد نظر روی کاغذهای مخصوص (ZY- Tex2) پرینت شده و سپس این کاغذها از دستگاه (ZY-Fuse) عبور می کند، حرارت ایجاد شده در دستگاه اشکال چاپ شده به رنگ مشکی روی کاغذ (ZY- Tex2) را برجسته می کند. نابینایان با لمس این اشکال برجسته، تصویر آثار و اشیاء مورد نظر در موزه ها و اماکن تاریخی را تجسم می کنند. اقدامی که در آینده توسعه داده می شود.
به سهم خود این اقدامات را که گامی مهم در توانمندسازی اجتماعی و فردی روشندلان به شمار می رود، بسیار ارزنده و قابل تقدیر می دانم.
در معرفی، آموزش و حفاظت از میراث فرهنگی کشور، نقش «جامعه مخاطب» بسیار اهمیت دارد، نابینایان و کم بینایان مخاطبان مهم میراث فرهنگی هستند، اشیا و آثار تاریخی و عرصه فرهنگ با تجسم، تخیل و پرواز ذهن مرتبط هستند و «مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران» این امکان را به مخاطب نابینا و کم بینایِ دوستدار موزه می دهد که بی واسطه تر از قبل به خدمات و اطلاعات موزه و جاذبه های گردشگری این مجموعه تاریخی، دسترسی داشته باشد و فرصت های اجتماعی و فرهنگی برای فعالیت و همکاری نابینایان و کم بینایان، در اختیارشان قرار گیرد.
چندی پیش در هفته ملی کودک (۱۵ تا ۲۱ مهر) نیز، مجموعه های فرهنگی تاریخی و موزه های سراسر کشور، برنامه های متنوعی برای کودکان و نوجوانان بخصوص کودکان معلول و خانواده هایشان تدارک دیده بودند، خوشبختانه این برنامه ها با مشارکت کودکان معلول و خانواده ها برگزار شد و جای خود را در قلب مخاطبان باز کرده، بخش مهمی از مخاطبان این برنامه ها کودکان معلول و توانخواه بودند و امیدوارم این مسیر در خدمات دهی به این قشر و دسترس پذیر شدن موزه ها، برپایی نمایشگاه ها، مناسب سازی و دسترس پذیری وبسایت رسمی موزه ها، ساخت مولاژ از اشیا و آثار تاریخی، تولید فایل های صوتی و انتشار پادکست ویژه نابینایان، محکم تر از پیش ادامه یابد.
اتفاقاتی ارزشمند و از سر وظیفه، که بی تردید در آینده با همراهی مخاطبان معلول توسعه خواهند یافت.
منبع: خبرگزاری میراث آریا