نویسنده: حسین آگاهی
منبع: سی و چهارمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
بنا داریم کتاب هایی را معرفی کنیم که فرد یا افراد نابینا به نوعی در آنها نقش فعال دارند؛ نه اینکه لزوماً قهرمان یا شخصیت اصلی داستان باشند اما اینکه حضورشان در کتاب، معنادار باشد و در رخدادهای اثر نیز جای پایی بتوان برایشان تصور کرد، یکی از اهداف ماست.
در اولین قدم به سراغ کتاب «پولیانا روشنایی کوهستان» نوشته آنا ماریا ماتوته، نویسنده زن اسپانیایی می رویم. این کتاب که نخستین بار با ترجمه محمد قاضی در سال 1352 و توسط انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ایران روانه بازار نشر شده است، ما را با خود به سفری به ییلاق و روستایی زیبا می برد. محیط ها کاملاً بکر هستند و سوژه ها هم از دل جامعه برخاسته اند.
در این کتاب عموماً با دو کودک ده ساله، دختری به نام پولیانا و پسری به نام نین سر و کار داریم که قهرمان کتاب البته اگر بشود اسم قهرمان را رویش گذاشت همین پولیاناست و نین که با نابینایی و مشکلات ناشی از آن دست و پنجه نرم می کند در کنار پولیانا حضور دارد. بدون اینکه ماجراهای کتاب را به قول فرنگی ها اسپویل کنیم می توان گفت: که این کتاب شرح چگونگی آشنایی و برخورد اشخاصی است که تا کنون در زندگیشان هیچ نابینایی ندیده اند، ولی نقطه مثبت همه شان این است که تلاش می کنند حتی الامکان پیش داوری نداشته باشند و تمام مسائل رفتاری را صرفاً از طریق تجربه در کنار هم بیاموزند.
پولیانا با ورود به روستای جدید، فرصتی برای آشنایی ساکنان با دنیای متفاوت یک فرد نابینا فراهم می کند. نین، با وجود محدودیت هایش، به زندگی ادامه می دهد و با روحیه ای شاد و مثبت، به دیگران می آموزد که چگونه به تفاوت ها احترام بگذارند. تعاملات پولیانا و نین با اهالی آن منطقه، به ویژه با پدربزرگ سخت گیر، لحظات طنزی را خلق می کند و در عین حال، به خواننده می آموزد که چگونه با پیش داوری های خود رو به رو شود و به دیگران فرصت دهد تا خودشان را نشان دهند. تأکید می شود که حوادث مذکور در کتاب کاملاً واقعی و مردمانش نیز افرادی در نزدیکی های ما هستند؛ نه اینکه اشخاصی با همین نام و نشان زمانی در یکی از سرزمین های کره خاکی زندگی می کردند بلکه از این نظر که هیچ اتفاق خارق العاده و خارج از دایره منطقی در کتاب مشاهده نمی شود و هر ماجرایی که برای افراد روی می دهد برای هر یک از ما هم ممکن است اتفاق بیفتد؛ باعث شده این کتاب در زمره آثار واقع گرایانه قرار گیرد.
پیوند عمیق اشخاص حاضر در کتاب با طبیعت و نیز توصیفات زیبا و کاملاً محسوس بارش برف، روییدن گل ها در بهار و عطری که در فضا به خاطر آغاز بهار در همه جا به مشام می رسد از جمله مسائلی است که ما را به خواندن این اثر ترغیب می کنند.
درست است که مخاطبان این کتاب در وهله اول نوجوانان هستند، اما این بدان معنا نیست که اگر بزرگ ترها پولیانا روشنایی کوهستان را بخوانند از مطالعه اش لذت نبرند.
با آنکه بیش از پنجاه سال از نخستین بار که این کتاب چاپ شد می گذرد، اما همچنان در گوشه و کنار دنیا خوانندگان خود را دارد و در ایران به جز محمد قاضی، مترجمان دیگری نیز پولیانا روشنایی کوهستان را به فارسی برگردانده و گروهی حتی با نام پولینا چشم و چراغ کوهپایه، این اثر را منتشر کرده اند.