جواد اسدی، با تاکید بر اینکه ارائه خدمات به گروه های خاص شامل نابینایان و ناشنوایان از اولویت های نهاد کتابخانه های عمومی است، می گوید: «قطعا در شرایط فعلی مهم ترین چالش، منابع مالی است. هزینه های تولید کتاب بریل بسیار بالاست. برای ناشنوایان نیز وضع به همین منوال است.»
نهاد کتابخانه های عمومی کشور با فعالیت ۲۷۳۵ باب کتابخانه نهادی در کشور از مهم ترین تامین کنندگان کتاب بریل برای نابینایان است. این نهاد در زمینه تهیه کتاب های مناسب سازی شده برای ناشنوایان نیز به تازگی فعالیت هایی را آغاز کرده است. جواد اسدی، سرپرست اداره کل تأمین منابع کتابخانه های عمومی کشور به خبرنگار ایبنا می گوید:«نهاد کتابخانه های عمومی کشور بزرگ ترین تولیدکننده کتاب بریل در ایران است.» وی همچنین تاکید می کند، توجه به گروه های خاص همواره جزو دغدغه های نهاد بوده اما قطعا در شرایط فعلی مهم ترین چالش برای ارائه خدمات به گروه های خاص، منابع مالی است.
رویکرد شما برای تامین منابع کتابخانه های عمومی چیست؟
تهيه و تامين منابع مورد نياز كتابخانه ها از قديمي ترين كاركرد های نهاد كتابخانه هاي عمومی است. اين نقش، پس از استقلال نهاد كتابخانه ها، به عهده اداره كل تامين منابع گذاشته شد و كار اصلي اين اداره كل رصد بازار نشر، ارزيابي، تامين و توزيع منابع مناسب میان كتابخانه هاست. اداره کل تامین منابع، روزانه کارِ شناسایی، تهیه و ارزیابی تازه های نشر و عناوین حائزاهمیت آثار در تمامی حوزه ها را انجام می دهد و بعید است عنوان مهمی از دامنه این رصد بیرون بماند.
حاصل این بررسی، انتخاب کتاب هایی است که اولا مورد نیاز واقعی اعضا باشند، ثانیا دارای شرط مهم «عمومی بودن» از نظر محتوا و در قیاس با کتاب های مشابه آن موضوع باشند. البته نهاد کتابخانه ها مبتنی بر ارزش ها و تعاریف جدید از کتابخانه و کار در کتابخانه به دنبال اجرای خدمات دیگر کتابخانه ای به اعضا است و رسالت خود را منحصر به عضوگیری و امانت دهی منبع کتابخانه ای نمی داند.
اولویت نهاد برای تهیه منابع کتابخانه های عمومی چیست؟
نهاد كتابخانه های عمومی كشور و اداره كل منابع، امكان خريد همه منابع منتشر شده در كشور را ندارد. کمبود منابع مالی، تعداد محدود کتابخانه ها و چشم گیر نبودن عناوین قابلِ توجه چاپ اول، برخی از دلایل این وضعیت است. جايگاه فرهنگی كتابخانه ها، تركيب اعضا و مواردی از اين دست نشان می دهد كه باید براساس نياز كتابخانه ها و متناسب با رسالت فرهنگی مجموعه نهاد كتابخانه ها، منابع مناسب «به گزينی» شود.
به روزرسانی و به گزينی منابع از چند روش انجام می شود؛ اول از طریق رصد کارشناسان و ارزیابان اداره کل تامین منابع، دوم معرفی از سوی ناشران و سوم اعلام نیاز از طرف کتابخانه ها. تقریبا تمامی کتابخانه های زیر پوشش نهاد از ابتدای سال تاکنون؛ عناوینی که در سال گذشته در فرایندی ذکر شده از سوی نهاد خریداری شده بود را دریافت و تا انتهای سال نیز به تناوب این آثار را دریافت خواهند کرد.
نهاد کتابخانه های عمومی کشور تا پایان سال چه برنامه ای برای به روزرسانی منابع دارد؟
اداره کل تامین منابع برای رسیدن به هدف و ماموریتش که تامین بهترین منابع اطلاعاتی مورد نیاز کتابخانه های عمومی است، به طور روزانه در حال ارزیابی تازه های نشر است. این ارزیابی عموما از طریق تمام خوانی عناوین انجام می شود. کتاب هایی که طی این فرآیند انتخاب می شوند؛ پس از تامین منابع مالی مورد نیاز خریداری و به کتابخانه ها ارسال می شوند.
امیدواریم طبق سنوات گذشته، بتوانیم دوره های آموزشی مشاوره کتابدار را برگزار کنیم تا کتابدارانمان در کتابخانه ها بتوانند بیش از پیش با اطلاعات روز به معرفی عناوین جدید، راهنمایی و ارائه مشاوره به اعضای کتابخانه های عمومی بپردازند؛ همچنین در تلاشیم کتابخانه های بیشتری را به اسباب بازی مجهز کنیم.
اولویت در سال جاری و سال آینده، تلاش برای تحقق اهداف سند چشم انداز نهاد یعنی ارتقای آگاهی های عمومی از طریق تامین منابع اطلاعاتی اعضا با توجه به اقتضائات سنی، فرهنگی، جغرافیایی و جسمی، همچنین تلاش برای تقویت مولفه های هویتی ایرانی اسلامی است که اداره کل تامین منابع مسئولیت آن را بر عهده دارد.
در تلاشیم مانند سال های گذشته خریدهایی را برای قومیت های متنوع ازجمله آذری زبانان، کرد زبانان، اهل تسنن، عرب زبانان و… داشته باشیم. هر قدر منابع مالی بیشتری در اختیار این اداره کل قرار بگیرد، تعداد عناوین و نسخه های آثار ارسالی به کتابخانه ها بیشتر خواهد بود و به تبع آن تامین سایر منابع ازجمله اسباب بازی، نشریه و منابع دیجیتال بیشتر میسر می شود.
درباره به روز رسانی بخش نشریات کتابخانه ها توضیح بفرمایید؟
بخش نشریات از ابتدای تاسیس اکثر کتابخانه ها در فضای کتابخانه ها وجود داشته است. این بخش شامل روزنامه ها، نشریات استانی و نشریات سراسری است. طی تفاهم نامه ای که با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داریم، بیش از 120 عنوان نشریه سراسری برای کتابخانه های عمومی خریداری می کنیم. علاوه بر این، ادارات کل استانی نیز روزنامه های سراسری و محلی را براساس حفظ توازن، دیدگاه های سیاسی و نیاز اعضا خریداری می کنند.
آیا آماده همکاری و ارسال منابع وجین شده کتابخانه های خود به کتابخانه ملی هستید؟ ( هرچند نهادهای دولتی در این زمینه الزام دارند و نهادهای غیردولتی اختیاری این اهدا را انجام می دهند)
منابع وجینی چند دسته هستند. برخی از آن ها به دلیل فرسودگی و امانت فراوان از کتابخانه ها وجین می شوند که عموما قابل مبادله نیستند. بخش دیگر، کتاب های بدون مخاطب یا با مخاطب اندک هستند و بعضی منابع وجین شده کتابخانه ها نیز شامل آثار مازاد و تکراری می شوند. در هر صورت، عناوین تکراری یا بدون مخاطب در کتابخانه ها به مراکز مبادله کتاب استان ارسال می شوند تا از آن جا به کتابخانه های مورد نیاز استان ها ارسال شود. قطعا این اداره کل آماده همکاری و مبادله با کتابخانه ملی است.
آیا طرح خرید کتاب از سوی کتابدار انجام شده؟ چه تعداد از منابع براساس این طرح خریداری شده است؟
نهاد کتابخانه های عمومی اواخر سال گذشته دو طرح را با اهداف تمرکز زدایی و توجه به نیاز مستقیم کتابخانه ها اجرا کرد. نخست طرح «انتخاب کتاب توسط کتابدار» بود که در دو مرحله اجرا شد. در مرحله اول 251 عنوان از عناوین گروه سنی کودک و نوجوان را برای انتخاب کتابداران عرضه کردیم و در نهایت 313.321 نسخه کتاب انتخاب شد که به زودی به کتابخانه های هدف ارسال خواهد شد.
در مرحله دوم از طرح مذکور 950 عنوان کتاب در موضوعات مختلف برای انتخاب در اختیار کتابداران قرار گرفت که از این منابع، 239.428 نسخه کتاب مورد نیاز کتابخانه ها شناخته شد. در طرح دیگری با عنوان «خرید کتاب با مشارکت مالی استان ها» که 50 درصد اعتبار آن از سوی خود استان ها تامین شد، حدود 35 هزار عنوان کتاب از تازه های نشر در معرض انتخاب کتابداران قرار گرفت که حاصل آن انتخاب 203.182 نسخه کتاب بود که به زودی بخش مهمی از کتاب های تامین شده در این طرح توزیع خواهد شد.
مدت زمان تهیه و ارسال کتاب بر اساس این طرح ها چقدر است؟
با توجه به اینکه اکثر عناوین انتخابی بصورت تک نسخه بوده (به این معنی که یک کتاب خاص صرفا برای یک کتابخانه درخواست شده) و خریدها به صورت عمده نبوده است، پیش بینی می شود حدود 6 تا 8 ماه تهیه و ارسال این عناوین انتخابی زمان نیاز داشته باشد. امیدواریم پیش از موعد مقرر این موارد به سر انجام برسد.
چه برنامه هایی برای تامین منابع نابینایان و ناشنوایان دارید؟
توجه به گروه های خاص همواره جزو دغدغه های نهاد کتابخانه های عمومی کشور بوده است. علاوه بر خدماتی که سایر ادارات کل نهاد برای این گروه ها طراحی کرده است، اداره کل تامین منابع به طور خاص برای نابینایان عناوین مورد نیاز را به صورت بریل یا کتاب صوتی تولید و در اختیار آن ها قرار می دهد.
به جرات می توان گفت، نهاد کتابخانه های عمومی کشور بزرگ ترین تولیدکننده کتاب بریل در ایران است؛ البته که این مهم با همکاری و همدلی کتابداران نابینای کتابخانه های عمومی کشور انجام شده است. برای ناشنوایان نیز بخش مهمی از تولیدات ناشران که مناسب این گروه بوده شناسایی و تعداد قابل توجهی از آن ها خریداری و به کتابخانه های دارای بخش ناشنوایان ارسال شده است.
نهاد کتابخانه های عمومی برای تامین منابع ناشنوایان تاکنون چه کرده است؟
ارزیابان نهاد در اداره کل منابع، طی سلسله جلساتی که با متخصصان حوزه ناشنوایان داشتند، با ویژگی کتاب های مناسب ناشنوایان و کم شنوایان آشنا شدند و در فرآیند ارزیابی کتاب های موجود، کتابی که مناسب ناشنوایان تشخیص داده شود، اعلام و بررسی می شود و در صورت تایید نهایی، کتاب مورد نظر در فهرست خرید برای ناشنوایان قرار می گیرد. با برخی از ناشران نیز گفت وگوهای ابتدایی انجام شده اما در حال حاضر شناسایی عناوین موجود در اولویت نهاد قرار دارد.
کتاب های مناسب ناشنوایان باید دارای تصاویر زیاد، لغات کم و متن ساده باشد. با کمک کارشناسان حوزه ناشنوایان، بخش مهمی از این کتاب ها را شناسایی، خرید و ارسال کردیم. علاوه بر این، به کمک همکارانمان در کتابخانه ها که علاقه مند به ارائه خدمت به ناشنوایان هستند، چند عنوان کتاب چند رسانه ای که علاوه بر متون ساده، با کمک زبان اشاره به انتقال مفاهیم می پردازد را تولید و در اختیار اعضای ناشنوای کتابخانه های عمومی قرار داده ایم.
چالش ها و مشکلات تهیه منابع بریل برای نابینایان و کتاب دیداری برای ناشنوایان چیست؟
قطعا در شرایط فعلی مهم ترین چالش، منابع مالی است. هزینه های تولید کتاب بریل بسیار بالاست. برای ناشنوایان نیز وضع به همین منوال است. خوشبختانه در بخش های نابینایان و ناشنوایان، کتابداران تحصیل کرده و متخصص و دغدغه مندی داریم که به کمک آن ها بخشی از نیازهای این گروه از جامعه را برطرف کردیم یا در حال تلاش برای برطرف کردنش هستیم. تلاش می کنیم وجود مشکلات از تمام توان کارشناسی مجموعه نهاد و سایر مجموعه هایی که می توانند به شناسایی و تامین منابع مورد نیاز برای گروه های خاص به ما کمک کنند، استفاده کنیم.
منبع: ایبنا.