نویسنده: رقیه شفیعی
منبع: بیست و چهارمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
مهمان لحظات شما می شویم و باهم بار دیگر تاریخ را ورق می زنیم و پای صحبت های عرفان کاظم پور راجع به انقلاب مشروطه و تأثیر آن بر جامعۀ ایران و منابع مطالعاتی این بخش از تاریخ می نشینیم.
قبل از هر حرفی یادآوری می کنم که برای دستیابی به منابع مطالعاتی معرفی شده توسط مهمان نواک و هر منبع صوتی مطالعاتی دیگر به بخش های نابینایان و کم بینایان کتابخانه های عمومی در سراسر کشور مراجعه فرمایید.
عرفان کاظم پور دانش آموختۀ تاریخ ایران اسلامی از دانشگاه خوارزمی تهران و معلم آموزش و پرورش است. او صحبت های خود راجع به انقلاب مشروطه را این چنین آغاز می کند: انقلاب مشروطه نقطۀ عطفی در تاریخ ایران است. هدف این انقلاب تغییر سیستم پادشاهی استبدادی به پادشاهی مشروطه بود.
کاظم پور ادامه می دهد که این انقلاب زمینه های گوناگونی دارد و به یک باره اتفاق نیفتاده است. او می افزاید: انقلاب مشروطه درکل به دلیل برخورد ایران با تمدن غرب در دورۀ قاجار شکل گرفته است، یعنی ایرانی ها از همان آغاز دورۀ قاجار که با تمدن غرب در زمینه های سیاسی، نظامی، فرهنگی و … برخورد کردند، متوجه عقب ماندگی کشور خود شدند و تلاش کردند تا این عقب ماندگی را ریشه یابی و بعد چاره جویی کنند که چگونه خود را از این وضعیت برهانند. وی ادامه می دهد: چاره جویی نخبگان برای خروج از چنین وضعیتی و همچنین شرایط نابسامان سیاسی و اجتماعی کشور، همگی، به انقلاب مشروطه منجر شد، اما این انقلاب یک انقلاب ناکام بود. کاظم پور علت های ناکامی ایرانیان در انقلاب مشروطه را در ادامۀ گفتگو توضیح می دهد و پیامدهای مثبت انقلاب را نیز ذکر می کند. او راجع به ریشۀ مشروطه هم توضیحاتی ذکر می کند که شنیدن آن در پادکست برای شنوندگان خالی از لطف نخواهد بود.
عرفان کاظم پور در پاسخ این پرسش که انقلاب مشروطه چه تأثیری بر نوشته های نویسندگان در زمینه های مختلف در آن دوران داشته است؟ ابتدا به دسته بندی منابع می پردازد و سپس ادامه می دهد که ما باید برای شناخت انقلاب مشروطه کتاب های مختلف را بخوانیم تا از فضای سیاسی و اجتماعی دورۀ قاجار آگاهی پیدا کنیم. این آگاهی به ما کمک می کند تا اثر انقلاب بر جامعۀ سیاسی و اجتماعی آن دوران را بهتر درک کنیم.
کاظم پور منابعی چون تاریخ مشروطۀ ایران، اثر احمد کسروی؛ تاریخ بیداری ایرانیان، اثر ناظم الاسلام کرمانی؛ واقعات اتفاقیه، اثر محمدمهدی شریف کاشانی؛ حیات یحیی، اثر یحیی دولت آبادی و اختناق ایران، اثر مورگان شوستر آمریکایی را به عنوان منابع دسته اول و مهم مطالعۀ انقلاب مشروطه نام می برد و به معرفی هریک می پردازد.
او در ادامه منابع دیگری را ذکر می کند و به اهمیت این کتاب ها در شناخت ماهیت انقلاب مشروطه می پردازد، ازجمله کتاب های نوشته شده توسط فریدون آدمیت که به زمینه و عوامل و علل پیدایش انقلاب مشروطه اختصاص دارد، منابع و مآخذ مهمی هستند که عرفان کاظم پور راجع به آنها سخن می گوید. وی همچنین به معرفی کتاب انقلاب مشروطیت ایران از مهدی ملک زاده، فرزند ملک المتکلمین یکی از واعظانی که به دست محمدعلیشاه کشته شد، می پردازد. کتاب دیگری که کاظم پور نام می برد، مشروطۀ ایرانی، اثر ماشاء الله آجودانی است که در آن دیدگاه روشن فکران و روحانیان نسبت به مشروطه توضیح داده می شود و بدفهمی های مردم نسبت به انقلاب را مطرح می کند و معتقد است که ایرانی ها نسبت به انقلاب مشروطه بدفهمی هایی داشته و هیچ گروهی نتوانسته اند به درستی معنی انقلاب را درک کنند و در واقع هرکس انقلاب مشروطه را به زعم خود تفسیر به رأی کرده است. او همچنین به معرفی رمان و کتاب های داستان دربارۀ آن دوره می پردازد و از دید ادبیات داستانی نیز انقلاب مشروطه را به خوانندگان معرفی می کند.
مهمان نواک در صحبت های پایانی خود ذکر می کند که اگر کسی به تاریخ علاقه دارد، باید نگاه ویژه ای به انقلاب مشروطه داشته باشد، زیرا این مسئله همچنان باقی است که چرا انقلاب مشروطه در مسیر خود درست پیش نرفت و همچنان دعوای بین روحانیان که انقلاب مشروطه را مشروعه می خواستند و روشن فکران که دنبال مشروطۀ مطلق بودند، باقی است. در انتها ماجرای امامزادۀ بی غیرت در قزوین ذکر می شود که خوانندگان می توانند شرح آن را در پادکست بشنوند.