نویسنده: میرهادی نایینی زاده
منبع: پنجمین شماره ی ماهنامه ی نسل مانا
از چه زمانی به کار برنامه نویسی علاقه مند شدید و کی به این نتیجه رسیدید که این کار را می توانید به صورت حرفه ای و برای کسب درآمد دنبال کنید؟»
«برنامه نویسی یکی از دو موضوعی بود که من از دوران نوجوانی به آن علاقه نشان می دادم. قسمت دوم پاسخ شما از نظر من دو جنبۀ متفاوت دارد؛ یک جنبۀ شخصی که کاملاً برای من منوط به شرایط زمان خودم می شد که در آن نگرش تخصصی کنونی به مقولۀ برنامه نویسی کمتر رواج امروز را داشت. از لحاظ فنی، کار به نسبت شرایط و فضایی که در آن وارد می شود، متفاوت است. باید بگویم سطوح برنامه نویسی و ملزومات آن، کاملاً مشخص هستند و هر برنامه نویسی بنا به سطح کاری خود، توانایی کارکردن در این زمینه را پیدا می کند.»
«به تغییراتی اشاره کردید که از زمان ورود شما به این عرصه تاکنون به وجود آمده اند. آیا این تغییرات بیشتر برای نابینایان سودمند بوده است یا مسائل بیشتری را برای آن ها ایجاد کرده است؟»
«اولاً به دلیل عدم اشراف کامل به همۀ علوم کامپیوتری، نمی توانم پاسخی قطعی به پرسش شما داشته باشم؛ اما می توانم این قدر اشاره کنم که تخصصی شدن امور برنامه نویسی باعث شده است که دیگر انتظار دانستن تمام فنون کار، امری محال به نظر برسد و این کار را برای نابینایانی که توان کارکردن با مقولات گرافیکی را ندارند و می توانند در سایر امور مشغول به کار باشند، راحت تر می کند؛ البته و صدالبته محدودیت هایی در کار هست که حتماً به آن ها خواهیم پرداخت.»
«شما دارای مدرک مهندسی کامپیوتر هستید. باتوجه به کمترشدن دیدتان در زمان تحصیل، چه مسائلی برای اخذ این مدرک داشتید؟ آیا مسیر تحصیلی خود را به سایر نابینایان پیشنهاد می کنید؟»
«یکی از اصلی ترین مسائلی که من به ویژه در دوران ارشد داشتم، نبود منابع صوتی یا مکتوب فارسی برای نابینایان بود. ازآنجاکه اکثر منابع درس های ما از متون انگلیسی برگردانده می شد، من می کوشیدم با یافتن منابع اصلی و مطالعۀ آن ها بر این مشکل فائق بیایم؛ البته انجام این کار مشکلاتی هم برای من ایجاد کرد که یکی از آن ها عدم آشنایی با معادل های فارسی اصطلاحات و نیاز به پرسیدن از اساتید دربارۀ معادل های انگلیسی در جلسات امتحان بود. به نظر من، اگر کسی در سراسر دنیا برنامه نویسی را از منظر کسب درآمد مدنظر داشته باشد، داشتن یک مدرک تحصیلی مرتبط با کامپیوتر برای او ضروری نیست؛ اما بسیار مهم است که یک مدرک دانشگاهی داشته باشد که نداشتن مدرک دانشگاهی کاریابی را برای متقاضیان بسیار دشوار می کند.»
«یک برنامه نویس نابینا برای به دست آوردن شغل مناسب چه ملزوماتی را باید در نظر بگیرد؟»
«موفقیت در این کار مستلزم داشتن سوابق کاری و دانش فنی متناسب است. سنجش دانش فنی افراد از طریق مصاحبه هایی کاملاً تخصصی انجام می شود. توصیه می کنم برای به دست آوردن شرایط مطلوب کاری و دانش فنی بیشتر، ابتدا دوستان در قالب کارآموزی وارد حرفۀ برنامه نویسی بشوند.»
«اگر قرار باشد به عنوان یک برنامه نویس مجرب نابینا، برای افراد علاقه مند به این حوزه نقشۀ راهی ترسیم کنید، این کار را چطور انجام می دهید؟»
«اولین چیزی که در این رابطه باید بگویم این است که با یک فرایند سخت و زمان بر رو به رو هستند. ابتدا بر اساس نوع کاری که می خواهند در آینده انجام دهند، باید یک زبان برنامه نویسی مرتبط را بیاموزند. در مرحلۀ بعد، لازم است مطالعات زیادی دررابطه با دانش عمومی کامپیوتر داشته باشند. ضروری می دانم به اهمیت یادگیری زبان انگلیسی به عنوان مرجع اصلی آموزش کامپیوتر و همین طور لزوم مطالعۀ همیشگی و به روزبودن اطلاعات فناورانۀ یک برنامه نویس تأکید کنم.»
«چه تفاوت هایی میان کار یک برنامه نویس نابینا با سایر افرادی که در این حوزه مشغول به کار هستند، وجود دارد؟»
«از عمدۀ مشکلاتی که در کار ما پیش می آید، دسترس پذیر نبودن برخی نرم افزارهایی است که در هنگام کار از آن ها استفاده می شود. در اغلب موارد، راه های جایگزینی برای این معضل می توان یافت؛ ولی مواردی هم پیش می آید که انجام یک کار خاص برای نابینایان غیر ممکن می شود. تفاوت مهمی که کار نابینایان با سایرین دارد این است که صفحه خوان ها بخش جدانشدنی کار ما با کامپیوتر هستند که استفاده از آن ها معایب و مزایای خاص خود را دارد. صفحه خوان ها می توانند در به دست دادن یک درک درست از حروف و ارقام به نابینایان کمک کنند؛ ولی معمولاً معایبشان بر مزایایشان می چربد.»
«چه مسائلی برای نابینایان برنامه نویس در مواجهه با کارفرمایان بینا پیش می آید؟»
«انجام یک پروژه مستلزم مواردی است که به دلیل وجود عناصر گرافیکی در آن ها، یک نابینا نمی تواند ۰ تا ۱۰۰ آن ها را برعهده داشته باشد. به همین دلیل یک کارفرما ترجیح می دهد کار خود را به کسی بسپارد که نیاز به نفر دومی برای اعمال برخی موارد نداشته باشد. پس، گرفتن پروژه برای افراد نابینا فقط در صورتی امکان دارد که آن ها هم روابط قوی کاری برقرار کنند و هم البته در مواردی که می توانند عهده دار کاری شوند، یک سر و گردن از همکارانشان قوی تر باشند. از نظر تجربی باید به شما بگویم: اعتماد به افراد نابینایی که حتی دانش و تبحر بیشتری از سایرین دارند هم بسیار امر نادری است. کارفرمایان دلایل خود را برای عدم پذیرش نابینایان دارند و در اغلب اوقات هم از بیان آن ها امتناع می کنند. برخلاف کشورهای توسعه یافته، مشوق های دولتی برای استخدام افراد معلول هم در کشور ما وجود عملی ندارد. در چنین موقعیتی تمام مسئولیت بر دوش خود افراد معلول است؛ البته نمی توانم از عنصر شانس در این کار عبور کنم.»
«نابینایان در چه عرصه هایی از برنامه نویسی می توانند موفق تر باشند؟»
«در برخی از موارد، تفاوت سرعت کار افراد نابینا با همکارانشان کاملاً مشهود است. اگر مواردی را که نابینایان امکان ورود به آن ها ندارند، نادیده بگیریم، افراد نابینا باید وارد بخش هایی بشوند که لااقل تفاوت سرعت کارشان با سایرین قابل اغماض باشد.»
«از اینکه در این گفت وگو مشارکت داشتید از شما سپاسگزارم. به عنوان سخن پایانی چه توصیه ای برای علاقه مندان نابینای حرفۀ خودتان دارید؟»
«در پایان باید خدمت مخاطبین شما بگویم: اگر قصد ورود به این حوزه را دارید، باید سخت کوش باشید و انتظار هرگونه مسئله ای را در کار خود داشته باشید. به هیچ وجه نباید ناامید شوید و اصلاً منتظر هیچ گونه ارفاقی در دنیای بی رحم واقعی کار را نداشته باشید. از طرف دیگر، می خواهم دوباره بر این نکته تأکید کنم که بهترین بودن در هر زمینۀ کاری، از مهم ترین لوازم یک نابینای موفق در انجام امور خود است.»