نویسنده: امید هاشمی
در اولین شماره از پیش خان در نسل مانا شما را با قابلیت هایی آشنا خواهیم کرد که در صفحه خوان جاز، برای علاقه مندان به ریاضی تعبیه شده است؛ همچنین از دو نابینا خواهیم گفت که یکی به کمک جاز به مناسبت کریسمس نورپردازی می کند و دیگری هم به مدت چهارده سال، دبیر کلی اتحادیۀ جهانی نابینایان را به عهده داشته است. از یک ابزار تازه در زمینۀ مسیریابی خواهیم گفت. با شیوۀ پادکست سازیِ یک پادکستر نابینا آشنا خواهیم شد و شرح زندگانی یک چهرۀ نابینا و مسیر موفقیتش را واکاوی خواهیم کرد.
سور و ساتی به افتخار ریاضی دان ها
نوجوانان امروز را نمی دانم؛ اما حکایت من و هم سن و سال هایم یا حتی نابینایان بزرگ تر از من، در مواجهه با ریاضی، حکایت غریبی داشت. از نظر متولیان آموزشی زمان ما، گویی ریاضی جن بود و نابینایی بسم الله! اما حالا ورق برگشته و در گشت و گذارم در میان مطالبی که آن سوی آب ها برای نابینایان تولید می شود، زیاد مواجه می شوم با آموزش ها و ابزار هایی که فراگیری ریاضیات را برای نابینایان تسهیل می کند. یکی از شرکت هایی که در این مسیر تلاش های فراوانی کرده، شرکت «فْریدِم سایِنتیفیک»، عرضه کنندۀ صفحه خوان جاز است. اخیراً به مناسبت پایان سال میلادی، این شرکت در وبلاگش مطلبی منتشر کرده و دستاورد های ۲۰۲۱ را برشمرده است. یکی از مواردی که در این نوشته مورد توجه نویسندۀ این پست وبلاگی قرار گرفته، امکاناتی است که برای مطالعۀ محتوای ریاضی به صفحه خوان جاز اضافه شده است.
اگر جدید ترین نسخۀ جاز را روی کامپیوترتان نصب کنید، می توانید محتوای ریاضی را (به شرط آنکه عکس نباشد) در محیط هایی نظیر مرورگر ها یا مایکروسافت ورد، مطالعه کنید. قضیه شاید با یک مثال روشن تر بشود؛ فرض کنید مشغول مطالعۀ یک سند در ورد هستید. به محض اینکه روی یک فرمول ریاضی قرار بگیرید، جاز وجود این فرمول را به شما اطلاع خواهد داد و جزئیاتش را قرائت خواهد کرد؛ البته ماجرا به همین سادگی ها هم نیست؛ برای خواندن و نوشتن فرمول های ریاضی به کمک جاز، سه امکان وجود دارد؛ اول، امکانی است که در دسترس همۀ کاربران، اعم از فقیر و غنی قرار دارد؛ جاز می تواند فرمول هایی را که از مسیر منوی اینْسِرْت ساخته می شوند، بدون هیچ افزونه ای، بخواند. این شرکت، نرم افزاری طراحی کرده به نامِ «ویرایشگر ریاضی به بریل» که استفاده از آن، مستلزم در اختیار داشتن نمایشگر بریل است. ترکیب این نرم افزار و نمایشگر بریل، به کاربر امکان می دهد به سادگی فرمول های ریاضی را با استفاده از شش کلید بریل بنویسد و موارد خواندنی را هم با نمایشگر بریل بخواند. این امر قاعدتاً خیلی گران تمام می شود؛ اما این شرکت، راه ارزان تری را هم در مقابل علاقه مندان قرار داده و آن هم استفاده از نرم افزاری به نامِ «مَث تایپ» است. این نرم افزار که انبوهی از امکانات را برای خواندن و نوشتن ریاضی فراهم می کند، برای مصارف شخصی، سالانه چیزی حدود چهل دلار هزینه برمی دارد. پرداخت این مبلغ احتمالاً برای یک دانشجو یا علاقه مندِ نابینای رشتۀ ریاضیات، آن قدر ها هم دور از دسترس به نظر نرسد. در نسخۀ صوتی پیش خان، امکانات رایگان جاز برای خواندن ریاضی را به تفصیل بررسی کرده ایم؛ همچنین از ماشین حسابِ آنلاینی رونمایی کرده ایم که قابلیت نمودار سازی هم دارد و جاز هم به خوبی آن را پشتیبانی کرده است. یادآوری این موضوع هم ضروری است که با توجه به اینکه امکاناتی از این دست، اغلب به زبان انگلیسی طراحی شده اند و هنوز ترجمۀ فارسی آن ها در دسترس علاقه مندان قرار نگرفته، فراگیری انگلیسی می تواند کمک شایانی به نابینایانی بکند که می خواهند با تکیه بر این امکانات، علوم نوین را فرا بگیرند.
از دیگر بخش های قابل توجه در وبلاگ فریدِم سایِنتیفیک، آخرین شماره از پادکست «اف اس کَسْت» است که دو موضوع هیجان انگیز را مورد توجه قرار داده است؛ میزبان این پادکست، در بخش نخست، با «رایان جونز» گفتگو کرده که قادر است به کمک جاز و با استفاده از یک نرم افزار دسترسی پذیر، نور پردازی کند. میهمان بخش دوم این پادکست هم کسی است که به مدت چهارده سال، سِمَت دبیر کلی اتحادیۀ جهانی نابینایان را به عهده داشته است. «پِدرو زوریتا»، زادۀ اسپانیا است؛ اما خود را اهل جهان می داند. به هفت هشت زبان زندۀ دنیا صحبت می کند و تابه حال به ۹۹ کشور هم سفر کرده است. در نسخۀ صوتی پیش خان، بخشی را هم به پِدرو و رایان و زندگی خارق العاده شان اختصاص داده ایم.
جهان اطرافت را قدم به قدم کشف کن
تا پیش از فراگیرشدن فناوری های هوشمند، نابینایان برای تحقق بسیاری از رؤیا هایشان ممکن بود سال ها تلاش کنند؛ اما حالا، به مدد فناوری، امکانات به سرعت برق در حال فراهم شدن برای عموم نابینایان است. نمونه اش را می توانیم در ماجرای چراغ های راهنمایی دسترسی پذیر ببینیم. نخستین حرکت های نابینایان برای قبولاندن جامعه به نصب چراغ های راهنمای صوتی دقیقاً به یکصد سال پیش بازمی گردد. تلاشی که هشتاد سال طول کشید و سر انجام در سال ۲۰۰۰ در آمریکا به قانون تبدیل شد. حالا اما یک شرکت آلمانی، اقدام به تولید اپلیکیشنی کرده که نابینایان را از کشیدن منت مدیران شهری برای نصب چراغ های راهنمای مجهز به هشدار صوتی، بی نیاز می کند.
مدیران شرکت «آیْز»، مهمان یکی از آخرین شماره های پادکست «بْلایْنْدَبیلیتیز» بودند و دربارۀ محصولشان، اپلیکیشن «اوکو»، توضیحاتی را ارائه کردند. اوکو اپلیکیشنی بی نیاز از اینترنت و وایفای است که قادر است در تقاطع ها، سبز یا قرمز بودن چراغ راهنما را در قالب پیام صوتی یا لرزشی، به کاربر اطلاع دهد؛ البته فعلاً کاربرد این اپلیکیشن به همین یک مورد خلاصه می شود؛ اما قرار است به زودی، امکاناتی نظیر تشخیص موانع هنگام حرکت و مسیریابی هم به قابلیت هایش اضافه شود. اوکو فعلاً فقط بر بستر آی او اس نصب می شود و در حال حاضر هم صرفاً از چراغ های راهنمایی در آلمان و کشور های اتحادیۀ بِنِلوکس، یعنی بلژیک، هلند و لوکزامبورگ پشتیبانی می کند؛ اما امکانی را هم روی وب سایت فراهم کرده است، تا علاقه مندان از کشور های دیگر هم تمایلشان برای داشتن آیز در کشور محل سکونتشان را به اطلاع سازندگان برسانند. در این فرم همچنین امکانی در نظر گرفته شده تا کاربران درخواست کنند آیز بر بستر اندروید هم قابل استفاده باشد. خدا را چه دیدی؟ شاید درخواست های فراوان ایرانی ها، منجر به توجه این کمپانی آلمانی به چراغ های راهنما در کشورمان شد و ما را از شر چانه زنی های بی پایان با مسئولان شهرداری ها، برای نصب چراغ های راهنمای مجهز به هشدار صوتی، آن هم به شکلی نصفه و نیمه و غیرکاربردی، رهانید.
ضیافت کریسمس در خانۀ پیت و نانسی
در طول دوازده شماره ای که پیش خان را در قالب مانا با شما به اشتراک می گذاشتیم، تقریباً شماره ای نبود که از «آیْز آن ساکْسِس» چیزی نقل نکرده باشیم. در این شماره هم به سنت مألوف، به سراغ پیت و نانسی، زن و شوهری می رویم که بیش از یک دهه است این پادکست را منتشر می کنند. این بار آن ها در قالب یک اپیزود نیم ساعته، به جای دعوت از مهمان، به موضوع چگونگی تولید پادکستشان پرداخته اند و از شکل گیری ایده ها تا نحوۀ ضبط و نرم افزار ها و سخت افزار هایی که استفاده می کنند و چم و خم های بارگذاری و انتشار پادکست ها، همه را برای مخاطبان توضیح داده اند. این بحث می تواند برای نابینایانی که به دنیای پادکست سازی علاقه دارند و می خواهند با سختی های این کار آشنا شوند، جذاب باشد. در نسخۀ صوتی پیش خان، دربارۀ همۀ مواردی که پیت و نانسی توضیح داده اند، گفت وگو کرده ایم.
با دختر نابینا؛ از کوه های مراکش تا دانشگاه آرکانزاس آمریکا
نامش «ایتو اوتینی» است. ۳۳ سال دارد و در روستایی در دامنۀ کوه های اطلس مراکش به دنیا آمده است. تا هفده سالگی، به سنت معمولِ مناطق روستایی مراکش، نه مدرسه و مکتبی دیده و نه در خانه چیزی به او آموخته اند. آن طور که خودش می گوید، حتی قادر به شمردن هم نبوده است. در خانه به شدت تحت ستم و آزار بوده؛ به طوری که در هفده سالگی با پرتاب یک
چنگال از سوی زنی از اقوام، بینایی اش را از دست داده است. اتفاقی که خود، آن را نقطۀ عطف زندگی اش می داند. از بیمارستان که مرخص شده، دیگر به خانه باز نگشته و مستقیم راهی مدرسۀ نابینایان شده است. بریل را ظرف مدت یک روز و درس های ابتدایی را هم یک ماهه فرا گرفته و از کلاس هفتم، بدون سر سوزنی حمایت مالی یا روحی از سوی خانواده، شروع به تحصیل کرده است. در طول سال تحصیلی، در خوابگاه مدرسه سکونت کرده و تابستان ها، زمانی که خوابگاه تعطیل بوده و همۀ دانش آموزان نزد خانواده هایشان به سر می بردند، او در اطراف مساجد و مغازه ها خیابان خوابی کرده و از راه گدایی و کمک مالی دوستانش، زندگی را گذرانده است. ایتو از آن سال ها این طور یاد می کند: «زندگی ام به سه بخش تقسیم می شد؛ خواب، خوردن و مطالعه. این، چرخه ای بود که هر روز تکرار می شد.»
بختِ خوش و تلاش بی وقفه، بالاخره جواب داد و حوادث به گونه ای رقم خورد که ایتو در یکی از برنامه های حمایتی دولت آمریکا پذیرفته شد و حالا در این کشور به عنوان خبرنگار، فعال حقوق زنان و معلولان و یکی از اعضای برنامۀ توسعۀ سازمان ملل متحد، در حوزۀ معلولان فعالیت می کند. در نسخۀ صوتی پیش خان، مرارت هایی که ایتو کشیده تا به چنین موقعیتی دست پیدا کند، به تفصیل شرح داده ایم. شنیدن این قصه را به کسانی که به جزئیات زندگی افراد موفق و الهام بخش علاقه دارند، توصیه می کنیم.
منبع: ماهنامه ی نسل مانا.